راهنمای تحصیل در خارج از کشور: پذیرش تحصیلی - باشگاه فوتبال بارسلونا

سطح علمی بالای دانشگاه های خارجی در کنار بورسیه های تحصیلی باعث شده اند تا دانشجویان بسیاری مشتاق به ادامه تحصیل در خارج و تحقیق در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی خارج از کشور شوند.

از طرفی، سابقه خوب و دانش بالای دانشجویان ایرانی در دانشگاه های غربی به ویژه در آمریکای شمالی و اروپا، سبب شده تا مراکز علمی در این دو قاره، توجه ویژه ای به آن ها داشته باشند. در این رابطه، در برخی از دانشگاه ها مانند استانفورد، پنسیلوانیا، چالمرز سوئد، برکلی و ام آی تی آمریکا، دانشجویان ایرانی در لیست پیروز ترین محققان و پژوهشگران خارجی شاغل به تحصیل قرار دارند.

در مقابل، به علت عدم آشنایی دانشجویان با مراحل اخذ پذیرش ممکن است تا این فرایند برای بسیاری سخت حتی غیرممکن به نظر برسد. اخذ پذیرش از دانشگاه های خارجی، اعم از در کشورهای اروپایی همانند انگلستان، فرانسه، آلمان، سوئد، آمریکا، چین یا هر کشور دیگری از آنچه به نظر می رسد، ساده تر است. البته در این مرحله باید قبل از هر اقدامی باید این پرسش ها بادقت برای متقاضی پذیرش مشخص شوند.

1) هدف از ادامه تحصیل چیست؟

پیش از اقدام برای پذیرش تحصیلی و حتی بورس، باید به این پرسش مهم پاسخ بدهید که چرا قصد دارید ادامه تحصیل بدهید. آیا قصد شما برای ادامه تحصیل، مهاجرت و کار است؟ آیا قصد شما گرفتن اقامت دائم در کشور مقصد است؟ آیا قصد دارید از پذیرش تحصیلی به عنوان فرصتی برای اشتغال زایی در آن کشور بهره ببرید؟ آیا قصد شما برای پذیرش، تنها گرفتن ویزا یا اقامت دائم است؟ این موارد نمونه پرسش هایی هستند که در مرحله اول با آن ها روبرو می شوید.

پاسخ به هر یک از این پرسش ها، روش و و برنامه خاص خود را دارد. برای مثال، اگر قصد گرفتن ویزای شینگن دارید، می توانید به جای اقدام کردن برای پذیرش تحصیلی در کشورهای رده بالای اروپایی، از مجارستان، لهستان یا بلاروس، برای گرفتن پذیرش و ویزا اقدام کنید. یا اگر قصد شما از پذیرش، مهاجرت هست، باید به این موضوع توجه کنید که هر کشوری در جهان، برای مهاجرت، قوانین خاص خود را دارد و همه کشور ها مهاجرپذیر نیستند و اگر قصد اقامت دائم در کشور مقصد را دارید، باید اول کار و حرفه ای برای خود پیدا کنید.

به هرحال، پیش از پذیرش تحصیلی، برنامه خود را حداقل تا پنج سال آینده ترسیم کنید. از ترسیم کردنش هراس نداشته باشید. البته برای پیشبرد بهتر و برنامه ریزی صحیح می توان اهداف کلی برنامه را به قسمت های کوچک تر تقسیم کرد. هرچه برنامه را مبتنی بر توانمندی ها، قابلیت و تجربه های خود قرار دهید، با ضریب بیشتری محقق می شود. بعلاوه، برای رسیدن به قله، باید کمی شکیبا و خلاق باشید، هدف از برنامه تحصیلی را مشخص کنید و با مشاوران مربوطه و افرادی که قبلا این جهت را طی نموده اند، مشورت کنید.

پس گام اول، پاسخ به این سوال هست که هدف از تحصیل چیست؟ دانشجویی که میخواهد پس از اتمام تحصیلاتش در دوره کارشناسی ارشد به کشور بازگشته و در زمینه ای تخصصی مشغول به کار شود، در پی ویزای کشور خاص، مهاجرت و مسائل مربوطه اش نیست. یا اگر کسی در پی مهاجرت و اقامت باشد، در جستجوی سوپروایزر، رشته و کشوری خاص نخواهد بود. پس هدف گزینی، برنامه های آینده را تقریبا ترسیم می نماید.

2) کشور مهم تر هست یا رشته؟

برای بسیاری رفتن به کشوری که از نظر آن ها خیلی با کلاس و پیشرفته هست، از یک رشته فوق العاده خوب اولویت بالاتری دارد. برای برخی نیز کشور مقصد در برابر ارزش و کارایی رشته ای که تحصیل می نمایند، ارزش چندانی ندارد. برای مثال، فردی که در پی تحصیل در رشته های مربوط به صنایع گاز و پتروشیمی است، فرانسه، آمریکا و نروژ و حتی قطر، اولویت بیش تری نسبت به مجارستان، یونان و اسپانیا برای تحصیل دارند. یا کسی که مسلط به زبان اسپانیایی یا ایتالیایی است، اسپانیا و سوئیس انتخاب اصلح تری برای وی خواهند بود و برترین رشته ها و دانشگاه ها در فنلاند نمی تواند او را راضی کند. پس زمانی که بین کشور و رشته تحصیلی، اولویت خود را مشخص کردید، در گام بعدی، انتخاب بین رشته تحصیلی و دانشگاه است.

3) دانشگاه مهم تر است یا رشته تحصیلی؟

پس از انتخاب بین کشور و رشته تحصیلی، نوبت به انتخاب دانشگاه است. زمانی که شما تحصیل در یک رشته خاص را مد نظر داشته باشید، دایره انتخاب محدودتر می شود. معمولا رشته های دانشگاهی، در دانشگاه های مختلف تدریس می شوند و شما می توانید برای رشته ای خاص در دانشگاه های مختلف اپلای کنید. اما اگر نظر داشته باشید که حتما برای تحصیل در رشته معماری، به دانشگاه فلورانس ایتالیا بروید یا برای تحصیل در رشته حقوق، سوربن فرانسه را انتخاب کنید، کمی کار سخت می شود. چون دایره انتخاب خود را محدود به جایی خاص نموده اید. به همین علت باید وقت و انرژی بیشتری صرف کنید و همیشه شکیبای را از نظر دور نکنید. انتخاب بین تحصیل در دانشگاه خیلی خوب در رشته های مختلف یا تحصیل در دانشگاهی خاص در هر رشته ای، مساله مهمی هست که دانشجویان باید به آن توجه نمایند و تکلیف خود را با آن مشخص نمایند.

4) آیا هدف از تحصیل و مهاجرت، یافتن شغل و اقامت دائم است؟

اگر هدف از تحصیل مهاجرت است، باید به این موضوع توجه کنید که هر کشوری در جهان، مهاجرپذیر نیست؛ چراکه کشوری مانند مجارستان یا فنلاند حتی آفریقای جنوبی، ژاپن و کره جنوبی، مهاجرپذیر نیستند و برای دریافت اقامت، باید پنج سال در این کشور کار و مالیات پرداخت کنید. اما کشوری مانند نیوزلند، کلا مهاجرپذیر تخصصی و عمومی است و شانس شما برای گرفتن اقامت دائم پس از اتمام تحصیل بالاتر است.

اگر هدف از تحصیل، فقط یافتن شغلی خاص است، باید قبل از رفتن با شرکت های کاریابی در کشور مقصد، در ارتباط باشید. افرادی که هدف از پذیرش تحصیلی و گرفتن ویزا را تنها راه یافتن شغل می دانند، کار سختی در پیش دارند و باید ریسک های مربوطه را در نظر بگیرند. البته به این موضوع توجه کنید که با ویزای تحصیلی، شما هفته ای چند ساعت (بین 20 تا 40 ساعت) اجازه کار دارید.

5) آیا یادگیری زبان غیر از انگلیسی مورد احتیاج است؟

یادگیری زبانی غیر از زبان انگلیسی، به هدف شما بستگی دارد. اگر عاشق فنلاند و اسپانیا و برزیل هستید، قطعا مجبورید تا فنلاندی و اسپانیولی و حتی پرتغالی را یاد بگیرید. یادگیری این زبان ها اصلا سخت و غیرممکن نیست و بهتر است پیش از سفر یادگیری زبان دوم را شروع کنید. یادگیری زبانی مانند روسی یا سوئدی که در جهان، مخاطبان زیادی ندارد، تنها به هدف تحصیلی و دانشگاه مقصد بستگی دارد. البته جای تردید نیست که یادگیری زبان آلمانی و اسپانیولی که صدها میلیون مخاطب در اروپا و آمریکا دارد، از یادگیری زبان روسی یا یونانی که مخاطب کمتری دارد، گزینه بهتری محسوب می شود.

پس، یادگیری زبان غیر انگلیسی، باید بر اساس احتیاج و علایق شما هموار باشد. البته به این مساله هم توجه کنید که شاید شما علاقه ای به زبان هلندی نداشته باشید، اما وقتی در کشور هلند پذیرش دریافت می کنید و به زبان انگلیسی درس می خوانید، به علت تشابه فراوان این دو زبان، ناخودآگاه به یادگیری زبان هلندی نیز علاقه مند می شوید و به طور غیر مستقیم، این زبان را یاد می گیرید.

6) چه مدارکی مورد احتیاج است؟

دانشجویان کارشناسی ارشد (MASTER) و دکتری (Ph.D)، معمولا علاوه بر رزومه و ترجمه رسمی مدارک تحصیلی دوره های قبلی خود، باید یک انگیزش نامه که (statement of purpose)، پروپزال تحقیقاتی (Research proposal) و فرم درخواست (application form) را برای دانشگاه مقصد ارسال نمایند. برخی از دانشگاه ها نیز به تناسب رشته و کشور، از دانشجو گواهی ارزی، مدارک تخصصی زبان مانند (TOEFL/IELTS/GRE/GMAT) را نیز درخواست می نمایند. البته همه دانشگاه ها بدون تردید، توصیه نامه (Recommendation letter) از دو یا سه استاد نیز درخواست می نمایند که باید ضمیمه باقی مدارک شوند.

7) در چه صورتی مدرک زبان احتیاج نیست؟

بیشتر دانشگاه های جهان، برای سنجش دانش زبانی متقاضی مدرک زبان مانند آیلتس یا تافل درخواست می نمایند. البته استثناهایی در این زمینه وجود دارد؛ برای نمونه، دانشجو در مقاطع قبلی در دانشگاه های انگلیسی زبان تحصیل نموده باشد، در این صورت باید نامه ای دال بر صحت این ادعا از دانشگاه مبدا به دانشگاه مقصد ارسال شود.

8) آمریکا یا اروپا؟ مساله این است؟

پاسخ این سوال کاملا به هدف دانشجو از ادامه تحصیل، رشته و دانشگاه مورد نظر ارتباط دارد. به رشته و دانشگاه مد نظر شما برمی شود و اینکه در هر قاره، با چه مسائلی روبه رو هستید. در این رابطه، برخی به علت مسائل و محدودیت های صدور ویزا از تحصیل در آمریکا صرف نظر می نمایند.

عده ای دیگر نیز اروپا را به علت بعد مسافت ترجیح می دهند. در این میان، عده ای نیز کشورهای آسیایی مانند ترکیه، مالزی، هند حتی چین را به عنوان مقصد خود انتخاب می نمایند. در هر صورت، انتخاب قاره و کشور دقیقا به شرایط، علایق و اهداف دانشجو مرتبط است.

9) چه گونه باید بورس تحصیلی گرفت؟

سالانه هزاران دانشجوی ایرانی با حقوق ماهانه دو هزار دلار یا 1500 یورو یا بیشتر، در اروپا و امریکا مشغول به تحصیل می شوند. درمجموع، باید توجه داشت که در برخی از دانشگاه ها پذیرش دانشجوی دکتری توام با ارائه بورس تحصیلی است، ولی برای برخی دیگر از دانشگاه ها پس از دریافت پذیرش باید برای بورس اقدام کرد.

10) آیا باید با دانشگاه رایزنی کرد؟

معمولا احتیاج به رایزنی با دانشگاه خارج از چارچوب رسمی اقدام فرایند اپلای وجود ندارد، مگر اینکه در رشته و دانشگاه خاصی قصد ادامه تحصیل داشته باشید و لازم باشد تا پیش از پرداخت هزینه اپلای و ارسال مدارک، با دانشگاه و به قولی با admission office رایزنی کنید. همیشه رایزنی با Graduate Department یک اقدام ارزشمند هست و دانشجو را به درک مطلوب در رشته و دانشگاهی که قصد اپلای دارد، می رساند.

معمولا به دانشجویان توصیه می شود که با این دفتر همیشه در ارتباط بوده و اطلاعات تکمیلی را به وسیله آن ها دریافت نمایند. یکی از مزایای رایزنی با این بخش از دانشگاه ها این است که دانشجو را به مجموعه ای از اساتید در رشته مد نظر حتی به انجمن های علمی و دانشجویی ایرانیان در دانشگاه معرفی می نمایند. البته در دوره دکتری دانشجویان قبل از اقدام برای اپلای رسمی مکاتبات اولیه را با اساتید انجام می دهند.

11) کدام دانشگاه ها در اروپا رایگان است؟

دانشگاه های تعدادی از کشورهای اروپایی مانند آلمان، اتریش و... در مقاطع تحصیلات تکمیلی شهریه ای دریافت نمی نمایند و دانشجویان از پرداخت شهریه معاف هستند. به عبارت دیگر، تحصیل در این کشورها برای عموم از جمله دانشجویان خارجی رایگان است.

12) آیا مدرک GRE برای همه دانشگاه ها مورد احتیاج است؟

مدرک GRE برخلاف مدرک زبان برای همه دانشگاه ها مورد احتیاج نیست.

13) مدرک زبان آیلتس باید آکادمیک باشد یا جنرال؟

بیشتر دانشگا ه ها، آیلتس آکادمیک را از دانشجو درخواست می نمایند.

14) چگونه خوابگاه دانشجویی بگیریم؟

مساله اقامت و یافتن محل اقامت خوب، برای یک دانشجو بسیار مهم هست. اغلب دانشگاه ها دارای خوابگاه برای دانشجویان خارجی هستند، ولی دانشجو می تواند در صورت تمایل و با توجه به بودجه و شرایط زندگی خود منزل شخصی در نزدیکی دانشگاه محل تحصیل اجاره کند.

15) آیا امکان درخواست پذیرش و ویزا برای همسر دانشجو نیز وجود دارد؟

گرفتن پذیرش تحصیلی و حتی ویزای کشور مقصد، تضمینی برای گرفتن ویزا برای همسر و همراهان نیست و هر یک از کشورها قوانین خاصی را در این مورد اعمال می نمایند.

16) چگونه ویزای تحصیلی بگیریم؟

پس از دریافت پذیرش از دانشگاه، دانشجو باید به سفارت کشور مقصد مراجعه نموده و مدارک لازم را برای مصاحبه و صدور ویزا به سفارت یا کنسولگری ارائه کند.

17) آیا احتیاجی به استفاده از خدمات موسسات اعزام دانشجو وجود دارد؟

موسسات رسمی و مجوزدار اعزام دانشجو، بر اساس قوانین وزارت علوم فعالیت می نمایند و در قبال دریافت وجه مراحل مختلف دریافت پذیرش و اعزام دانشجویان به دانشگاه های خارج از کشور را انجام می دهند. نکته قابل توجه اینکه کلیه این مراحل می تواند به وسیله خود دانشجو نیز انجام شود.

18) ویزای تحصیلی چگونه تمدید می شود؟

مدت زمان ویزای دانشجویی و نحوه تمدید آن بر اساس قانون هر کشوری فرق دارد و دانشجویان باید اطلاعات لازم را از سفارت کشور مورد نظر دریافت نمایند.

19) آیا امکان دریافت ارز دانشجویی پیش از اعزام وجود دارد؟

دانشجویان متقاضی جهت اطلاع از شرایط دریافت ارز دولتی به سامانه جامع امور دانشجویان (سجاد) مراجعه نمایند.

20) کارشناسی ارشد یا دکتری؟

فوق لیسانس یا دکتری؟ پرسش مهمی است. برخی از دانشجویان فکر می نمایند تحصیل در مقطع بالاتر سخت است و بهتر است تا دوباره یک گرایش مربوط به رشته خود را در کشور و دانشگاه مقصد بگذرانند. اما این روش خوبی نیست؛ زیرا عدم تناسب لیسانس و فوق لیسانس متقاضی، سبب می شود تا در مقطع دکتری پذیرفته نشود و دانشگاه از او می خواهد تا تا در صورت تمایل به ادامه تحصیل در مقطع بالاتر، یک دوره پایین تر را قبل از ادامه تحصیل بگذراند.