مهارت آب غوره گیری در دشمن زیاری - باشگاه فوتبال بارسلونا

طبیعت تپه ماهوری و جنگل های وسیع سبب شده مردم باغات دیم انگور وسیعی را بر روی تپه ها و شیب آن ها به وجود بیاورند و از درختان جنگل هم برای ساخت ابزار موردنیاز باغداری و کشاورزی خود استفاده کنند.

غوره و آب غوره برای مردم دشمن طیاری بسیار بااهمیت است چراکه شهرستان ممسنی بزرگ ترین تاکستان های دیم کشور، حدود 30 هزار هکتار باغات دیم انگور دارد که به دلایل خاصی در محصول غوره برداشت می شوند. نوع خاصی از انگور به نام شیرازی (لرکُش) وجود دارد که در نیمه تیرماه تا نیمه مردادماه به صورت غوره برداشت می شود. باغات غوره بر روی تپه های شیب دار قرار دارند و کومه های سنگی بر بلندی تپه ها در میان باغات خودنمایی می کنند.

باغات در حالت ترکیب با جنگل بلوط منظره بسیار خاصی دارند به ویژه که انتهای باغ ها به کوه ها کشیده می شوند و باغاتی که در نزدیکی جنگل و کوه قرار دارند در معرض خطر گراز هستند. گله های گراز انگورها را می خورند و این یکی از دلایلی است که انگور در زمان غوره برداشت می شود. قدمت باغات غوره و شیوه آب غوره گیری سنتی حدود 200 تا 250 سال هست.

آب غوره گیری سنتی به دو شیوه دستی و پایی انجام می شود که هر شیوه خود به دو صورت فرق دارد، ابتدا با الاغ که حیوان اهلی بومی منطقه هست به باغ رفته غوره ها را در سبدهایی به نام کَهلو چیده و سپس سبدهای کوچک را در سبد بزرگ تری به نام گیرَه که به صورت دو لنگه گذاشته به خانه آورده در حوضی سنگی ریخته و می شورند سپس غوره ها را در تَویزَه آبکش کرده سپس به شیوه های مذکور آب غوره را می گیرند.

شیوه دستی آب غوره گیری سنتی: شیوه دستی با استفاده از سنگ و سرکو (هاون)

در این شیوه غوره ها را به صورت خوشه ای یا دانه کرده در قدح ریخته و با سنگی گرد له می کنند این شیوه را برای تلیت کردن و استفاده فوری انجام می دهند. در حالت دوم غوره ها را در هاون ریخته و با هاون می کوبند.

شیوه پایی آب غوره گیری سنتی: استفاده از چکمه و شلنادن (له کردن)

این شیوه به صورت استفاده از چکمه بوده که غوره ها را در حوضی سنگی ریخته و فرد تنومندی با چکمه به له کردن غوره ها می پردازد. در بعضی جاها از لگن های بزرگ رویی بجای حوض استفاده می شود. وقتی غوره ها در حوض له می شوند آب غوره از طریق سوراخ کوچکی که با لوله طراحی شده از آن خارج می شود. زیر لوله مربوطه یک قدح گذاشته و آب غوره جمع می شد.

در حالت دوم که غوره ها را در لگن ریخته و له می کنند لگن غوره له شده را کامل بر صافی که بر دیگ دیگر گذاشته خالی کرده و سپس خوشه های لخت را فرد دیگری با دست جدا گرده و در گونی می گذارد.

سپس با پارچه ای توری مانند آب غوره ها را صاف کرده و در شیشه های خرطومی شکل نگهداری می کردند. بعضی افراد برای کمتر شدن اسید آب غوره حبه ای سر موسیر و کمی پونه کوهی که در فروردین از کوه های منطقه جمع می کنند در آب غوره ها ریخته که این کار سبب کمتر شدن اسید غوره و خوش طعم شدن آن می شود. تفاله های غوره را بر روی پشت بام ها ریخته تا خشک شوند سپس با کاه مخلوط کرده و برای خوراک دام استفاده می کردند.

آش غوره، سالاد آب غوره ای که به سالاد شیرازی معروف است، شربت آب غوره، رب غوره، ترشی غوره از محصولات خوشمزه و ترش مزه ای هستند که از غوره و آب غوره تهیه می شوند و همچنان جایگاه خود را در میان نسل قدیم و نو حفظ کرده است.

* گزارش از مژگان ثابت قدم، کارشناس مسئول مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس